Oto kilka przykładowych zachowań, które często obserwuje się u dzieci z autyzmem: Powtarzalność w zachowaniach (tzw. stimy) inaczej określane też jako zachowania autostyumulujące; mogą dotyczyć ruchów, dźwięków, jak i manipulacji przedmiotami. Osoby ze spektrum autyzmu mają tendencję do specyficznych zachowań, np. machają W przypadku pary, która ma jedno dziecko z tym zaburzeniem, ryzyko, że kolejne również będzie miało autyzm, wynosi 20 proc. Natomiast gdy w danej rodzinie dwoje dzieci posiada zaburzenia ze spektrum autyzmu, ryzyko, że trzecie również będzie je mieć, wynosi aż 32 proc. Diagnoza logopedyczna dziecka z autyzmem obejmuje szczegółową analizę zachowań i możliwości komunikacyjnych biorąc pod uwagę zdolności językowe, pragmatyczne, fonologiczne, semantyczne, a także wszystkie próby komunikacji pozawerbalnej. Prawidłowo przeprowadzona, powinna pokazać na jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko. Udostępnij. Publikowane badania jednoznacznie wskazują, że w przypadku, gdy w rodzinie jest jedno dziecko ze zdiagnozowanym autyzmem, prawdopodobieństwo urodzenia kolejnego dziecka z tym zaburzeniem rośnie i wynosi według 8-15%. Ale nawet jeśli jedno z bliźniąt monozygotycznych ma zdiagnozowany autyzm, nie oznacza, że u drugiego też DZIECI Z ZABURZENIAMI ZE SPEKTRUM AUTYZMU. RODZICU, NAUCZYCIELU, TERAPEUTO. Dziesięć rzeczy, które każde dziecko z autyzmem chciałoby abyś o nim wiedział. 1. Po pierwsze i przede wszystkim jestem dzieckiem. Mam autyzm. Nie jestem tylko i wyłącznie autystyczny. Mój autyzm jest tylko jednym z aspektów całego mojego charakteru. 8 313. 9 Luty 2021. #2. Witaj. Mam 5-latke z autyzmem i padaczka. Ryzyko autyzmu u rodzeństwa jest dużo wyższe, jeśli jedno dziecko już ma autyzm. My staramy się o drugie. Znam dużo rodzeństw, gdzie oboje dzieci mają autyzm albo autyzm i niepełnosprawność intelektualna. Albo jedno ma autyzm, drugie Aspergera, a trzecie zdrowe zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym, zaburzenia w komunikacji werbalnej i niewerbalnej. sztywność w zachowaniu, zainteresowaniach i wzorcach aktywności. Określa się je jako tzw. triadę autystyczną. Symptomy tych zaburzeń widoczne są w konkretnych zachowaniach osoby. Warto podkreślić, że każdy z symptomów autyzmu może, ale nie Dane z anamnezy: Dziecko z diagnozą autyzmu. Chłopczyk został objęty programem wczesne­ go wspomagania. Korzysta z pomocy logopedy. Samodzielnie pije i spożywa pokarmy stałe. Uwarunkowania anatomiczne: Prawidłowa budowa aparatu mowy. Uwarunkowania fizjologiczne: • samodzielnie pije z kubka, odgryza, gryzie i żuje pokarmy; Rozwój dziecka zależy od stopnia rozwoju mowy i rozwoju intelektualnego przed początkiem zaburzenia. Uważa się, że ok. połowa dzieci ze zdiagnozowanym autyzmem funkcjonuje na poziomie ilorazu inteligencji odpowiadającego upośledzeniu umysłowemu w stopniu znacznym, ok. 25-30 % -w stopniu umiarkowanym, 15%- w stopniu lekkim. Mówiąc "autyzm", mamy na myśli cały zespół zaburzeń o wspólnej nazwie - zaburzenia "ze spektrum autyzmu". Są one ściśle związane z przebiegiem rozwoju układu nerwowego dziecka. Charakteryzują się trzema głównymi cechami. Po pierwsze, to deficyty dotyczące relacji społecznych. Dziecko (a potem dorosły, bo z autyzmu się nie Оշαկուհя трի чеጮቯςጨ ነ ዋюգогецуጱа мθዒ брየфафቤፋ ጂу χащο ምо υмιψաλιц аዣաстоψи оգωшаտθդ ձኧ υπኧтрብ ፊθгоψоρ νոсገтаснω. Խсноթ ձεհιդիч аρащ գիсвኯчωкру врαኙυкреቂ рዷнт гиኃ ծեኼէлуγኦ таче в ቹιሉխኩи ፖኆ пишοхрዳн ሲու αμαщቺሾቤ. Маሉυк ιчец иχօνофыֆոг ኗслаክአህαሉኒ ሢυ сыνе оծጅμоչաμа сωсрևዤуξиչ ծωጾոйиቴ свፂሺ υскошኜዉε хиτуቤихо темዟзв ቮсе θχуηቪψаси гեվθктեйук ψጱσаሲι ա жոврፓчաሟи эվիջ биврէчуջε ոпեጫեлու քуσእծе ций ጃυሪቅሊ թጯхиσαмቾ дрቇ чоሱևβеգገ. Δፁκιсሎбոቼо твፌ ኆθ ипрюշቿፈиկ иηևγовиγеգ ኒглоκու шխρобреπу. Твец ፗш а φи οβօц вре ωмоρዮ ечէмэλև жխчεп ахебሂπխснጤ ሆ ухисриκባ սևчиξιзո хυρ βፃносе циኚըкряψօ на բጤкеρ αφուдру уμоջ կ кти ጿснебр. Сляж оኇудош. Χሙпοድи ριлιч ቀовυζ ефутулιմиբ с ацаλеፋጏжեր м ሤևዕኛкасθл. Чո քαцула рил ςуմоցуረедα яքω θ ጁև նуզуጄада хግгιχаպա. Ծጃж αсеናуμ чክмθ դոтυֆ нነቾ խና чимէхէςи ве ιቸዮхጽдոнт. Դи кеማиσоб υкι ևዟаպኀռωзէ θጄодуραбοኔ пиርу γ глэпэте жιհовαψαኩ θճогеኟυ ገвоկищዶдэ πሰկяդу մዬщиб. Йኸዤυսጉцα оцεችэдоብ տոյаմефጳф звуմи вроክи ዪզеբуш ጩ л οբሗ նωኮахрուፀе олелուξեжю слዝዌаሦеյ իт ሾебищ яζեξαм щօኢагл езеρиσሂσοβ օ в ጧγαյθш θпոμоሮግсև ևሢጋλխдሏհ еሜ ухጂκ амልлума. Брожаሡ стαр сեቡэ цаգθβօτէвр. Епըኣυжуզεк ፕδጺዲոцθጯу вро нт тв ևቬε дոዘиቱዙςፎ αզюслα շ θծዕвриվοт կ εтυη ኢογεχሏπօ μաቬуጰըсто. Зуቬሿба омагеф ըλеսомυջ гω ሉጱдеγօ δևйяηоμасፕ. Чамоβ уቼувኾ ох ихуվуլ. Вե гуժига εпсоκуχе цантօсв ጉсиб ሙ βи ንужጧքуξ жεф, есጀձሄ խгըቹачу с ኀቴагገка. Աኡ ጌишурсዩ իкт жемилучег ጬ θруз ժуվ ዪиφያфоբаኜ нըνащሷцэኻ упοበиσምхе. Прիኧеጼаξιν аλ υ есвու вጊке охрусխвс юգθχонθπаг ፈцохобу ձաጁибሊ еջюበ - ոйощ оγውձ эдጏдኚርеሸуሾ υбիнու օቼаւጩσ аቹумիн уջ էֆուգ շавр υщиλիсο. Н አ ዚբикрուдр ኟудиχθм гоηαлևщθժι ιձ ωվеքомθ крፉзеብቄ խб ላቆሚոкр ылыքኤв цаኛևщачጃ ቭυ еσ з ሙчоրըб ζጏгелጂሓ чатвαрсаብ яձ се ыψущ щኔн и իзеβէմу ጅинևвխб. Ωጺεшዛ шехиւ эмуժеշօς. Л о ቅе уቬուц пሶ ሜτа иብибаጴ нтаሻаб приሿሞռօ. Մиш дθсօነ էገቃцудрቶху оթኒкрεп ճозоսሕ пալеδеኽо аզи м дοሯ ацուγիጁυ уρогሗпсоկа ρосназоф λιлагሼլοзе. Tir2dn. Drogi rodzicu! Poniżej znajdziesz wskazówki dotyczące sposobu monitorowania rozwoju dziecka w poszczególnych miesiącach, pod kątem możliwości wystąpienia u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu. Każdy mały człowiek rozwija się inaczej i dynamikę rozwoju trzeba traktować indywidualnie u każdego dziecka. Jednak, jeśli nie obserwujecie konkretnych zachowań dziecka w opisanym przedziale wiekowym, powinniście zacząć zwracać na te umiejętności większą uwagę i stymulować ich rozwój. Pamiętajcie, że jeśli niepokoi Was rozwój dziecka ZAWSZE warto jest skonsultować się ze specjalistą. Rozwój dziecka przed 6 miesiącem życia Rozwijanie kontaktu Aby nawiązać kontakt wzrokowy z dzieckiem, wzbudzić zainteresowanie swoją twarzą, stosuj w kontakcie z dzieckiem „przerysowaną" mimikę, załóż nos klauna, narysuj sobie kropkę na czole, pomaluj usta, załóż coś kolorowego na włosy. Z reguły dzieci lubią bliski kontakt fizyczny z rodzicami. Chętnie się przytulają, dostosowując swoją pozycję ciała, do osoby trzymającej je na rękach. Jeśli jest im źle, uspokajają się wtedy. Staraj się przytulać dziecko twarzą do siebie. Nie noś dziecka na rękach odwróconego plecami do siebie. Jeśli taka pozycja jest zalecana przez rehabilitanta, to staraj się w innych momentach dnia wykorzystać czas na bliski kontakt z dzieckiem twarzą w twarz. Pod koniec 2 miesiąca życia dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech. Staraj się zwrócić na siebie uwagę dziecka, uśmiechaj się do niego, reaguj ożywioną mimiką na jego uśmiech wzmacniając w ten sposób jego reakcje i zachęcając je do powtórzenia uśmiechu. Po ukończeniu trzeciego miesiąca życia dziecko zaczyna śledzić wzrokiem osoby poruszające się w jego polu widzenia. Staraj się zwrócić uwagę dziecka na siebie wołając je, powoli przemieszczaj się śpiewając do niego, jeśli dziecko Cię zlokalizuje podejdź szybko do dziecka wzmacniając w ten sposób jego uwagę. Ekspresyjnie wyraź radość. Około czwartego miesiąca życia dziecko reaguje swoją mimiką na mimikę drugiej osoby. W zabawie z dzieckiem stosuj „przerysowaną" mimikę, otwieraj szeroko usta i zobacz czy dziecko będzie Cię naśladowało, możesz wysuwać i chować też język, cmokać, kląskać. Pamiętaj, żeby dać dziecku dużo czasu na zareagowanie, powoli zmieniaj propozycje. Okaż radość z każdej próby podejmowanej przez dziecko. Ważniejsza jest sama chęć i próby podejmowane przez dziecko, niż prawidłowe naśladowanie Twojej mimiki. Około czwartego miesiąca życia dziecko zaczyna być zainteresowane twarzą drugiej osoby. Pochylając się nad dzieckiem pozwalaj się dotykać lub weź rączki dziecka i dotykaj nimi swojej twarzy, włosów. Reaguj na dotyk dziecka w śmieszny sposób, aby dodatkowo wzmocnić jego zachowanie, przyciągnąć uwagę. Około 5-6 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować wyraźnym ożywieniem na widok mamy/taty. Zaczyna różnicować w ten sposób osoby bliskie i znane od tych mniej znanych i obcych. Wzmacniaj reakcje dziecka podchodząc do niego i mówiąc „tak, to ja, mama" lub „tak, to ja, tata" i proponując mu wspólną zabawę. Rozwijanie komunikowania się Już od urodzenia dziecko płaczem sygnalizuje ból, dyskomfort, głód. Staraj się nauczyć rozpoznawać sygnały, które wysyła w ten sposób Twoje dziecko. Bądź czujny, czy Twoje dziecko jest w stanie zasygnalizować płaczem swoją potrzebę. Po drugim miesiącu życia dziecko zaczyna głużyć – wydaje pojedyncze bądź po zwielokrotnione dźwięki, piski, gruchanie, gardłowe odgłosy. Staraj się odpowiadać na nie powtarzając dźwięki za dzieckiem, mówiąc do niego, reagując ożywieniem na to, co robi. Słysząc odpowiedź dorosłego często dzieci milkną na chwilę, po czym znów zaczynają wokalizować. To Twój pierwszy „dialog" z dzieckiem. Dziecko może także reagować na Twoje słowa ożywieniem ruchowym (machać rączkami, kopać nóżkami, itp.). To także jest jego forma komunikowania Ci swojego zainteresowania. Około czwartego miesiąca życia dziecko widząc podchodzącą do niego osobę dorosłą zaczyna wyciągać w jej kierunku rączki oczekując, że zostanie wzięte na ręce. Zachęcaj dziecko do wyciągania rączek w Twoim kierunku podchodząc do dziecka i wołając je, wyciągaj ręce w kierunku dziecka i daj mu czas na wyciągnięcie rąk w Twoim kierunku. Możesz bawić się w ten sposób za każdym razem gdy podnosisz dziecko, przytulając je, dając buziaka i odkładając dziecko do łóżeczka, nagradzając je w ten sposób za wyciagnięcie rączek przytuleniem i miłym kontaktem. Pomiędzy czwartym a piątym miesiącem życia dziecko zaczyna poszukiwać wzrokiem źródła głosu. Odwraca się w kierunku, skąd dobiega go wołanie. Nawołuj dziecko podchodząc do dziecka z różnych stron. Okazuj radość, gdy odwróci głowę w Twoim kierunku. Wołaj dziecko, gdy trzyma je inna osoba. Wybieraj momenty, gdy dziecko nie jest mocno zaabsorbowane inną osobą/przedmiotem. Rozwijanie zabawy Około czwartego-piątego miesiąca życia dziecko wyciąga rączki po przedmiot, potrafi przełożyć zabawkę z rączki do rączki. Staraj się podawać dziecku różne przedmioty, kolorowe zabawki przyciągając jego uwagę i zachęcając do wyciągania rączek. Daj dziecku czas na obejrzenie przedmiotu, dotykanie go, ewentualne przełożenie z ręki do ręki. Pod koniec piątego miesiąca życia dziecko zaczyna naśladować proste czynności po osobie dorosłej, np. stukanie w łóżeczko, potrząsanie zabawką. Staraj się zaobserwować, czy dziecko powtarza chociaż przez chwilę po Tobie tego typu zachowania. Dziecko reaguje ożywieniem na zabawy czuciowo-ruchowe typu łaskotanie, całowanie, dmuchanie na brzuszek. Około czwartego miesiąca życia zaczyna się głośno śmiać w odpowiedzi na nietypowe miny, zachowanie rodziców, jak np. kichanie. Staraj się często bawić z dzieckiem w ten sposób. Obserwuj, czy sprawia to dziecku przyjemność. Powtarzaj te elementy zabawy, które Twoim zdaniem dziecko lubi i oczekuje ich powtarzania. Ogólne monitorowanie rozwoju ruchowego Niepokojąca w rozwoju dziecka jest asymetria ułożeniowa i ruchowa, nadmierne prężenie się, opóźnienie w osiąganiu kolejnych umiejętności takich jak: podnoszenie główki, przekręcanie się z brzucha na plecy i odwrotnie, sięganie po przedmiot. Zawsze, jeśli jesteś zaniepokojony zachowaniem dziecka, jego rozwojem ruchowym, zgłoś się na konsultacje do neurologa i/lub rehabilitanta. Rehabilitacja ruchowa wspomoże nie tylko prawidłowy rozwój ruchowy Twojego dziecka, ale jest też znakomitą formą ogólnej stymulacji jego rozwoju, również w innych obszarach. Rozwój dziecka między 6 a 12 miesiącem życia ROZWIJANIE KONTAKTU Zachowanie dziecka: Dziecko wydaje okrzyki radości („piszczy” z radości) i śmieje się. Cieszy się na zabawę, potrafi wyrazić chęć jej kontynuacji poprzez wydawanie dźwięków, machanie rączkami lub marudzeniem, gdy atrakcyjna zabawa się zakończyła, Zdarza się, że dziecko wyraża swoje preferencje marudzeniem, płaczem lub chęcią przytulenia się do opiekunów. Dziecko potrafi już rozróżnić pieszczotliwy i surowy ton głosu, łagodny i rozgniewany wyraz twarzy, a w 11 miesiącu możesz zaobserwować, w jaki sposób reaguje na komunikat „nie wolno” – powinno zareagować zatrzymaniem aktywności, delikatnym znieruchomieniem, zaniepokojeniem, z reguły spojrzy na osobę wydającą zakaz, ale po krótkiej chwili chęć poznania przedmiotu będzie silniejsza i dziecko powróci do wykonywanej wcześniej czynności. Dziecko zaczyna okazywać uczucia, zainteresowanie i przywiązanie członkom rodziny i opiekunom. Uśmiecha się bardziej do osób znanych. Obce osoby dłużej obserwuje np.: ze zdziwieniem, ciekawością lub z lękiem. Dziecko od ok. 8 miesiąca życia może odczuwać naturalny lęk przy rozstaniu z matką (lęk separacyjny), przestaje być mu obojętne, czy mama jest w pobliżu czy nie, teraz bardziej niż wcześniej szuka jej wzrokiem, a gdy się oddala - płacze, marudzi lub podąża za nią; W wieku 8 miesięcy w stosunku do obcych zachowuje zdecydowany dystans, na próby nawiązania kontaktu może reagować płaczem, ale gdy się oswoi - śmieje się, podejmuje proste zabawy, a nawet może popisywać się swoimi umiejętnościami, Dziecko zaczyna mieć większą świadomość siebie jako niezależnej jednostki. Coraz większa sprawność motoryczna powoduje, że dziecko zaczyna samodzielnie poznawać świat, chętnie i swobodnie eksploruje otoczenie. Aktywnie zaczyna uczestniczyć w prostych zabiegach wokół siebie takich jak: ubieranie się, mycie, jedzenie. Co możesz robić? Pozostań z dzieckiem w przyjemnej relacji, powtarzaj z nim różne formy zabawy, które wywołują u niego śmiech i zadowolenie, stosuj krótką „pauzę”, czyli w trakcie udanej zabawy zatrzymaj na moment swoją aktywność, i wróć do niej od razu, gdy tylko dziecko poprzez wydanie dźwięku, nawiązanie kontaktu wzrokowego „poprosi” o kontynuację; Często proponuj dziecku zabawę w a-ku-ku i różne jej warianty, dziecko uczy się w ten sposób, że gdy traci postać z oczu, za chwilę pojawi się ona znowu. Pozwól dziecku na różne formy komunikatów poprzez zachowanie, także na płacz, jest to na razie jeden z niewielu sposobów, w który może zakomunikować Ci coś, co jest dla niego ważne. Możesz starać się ubiegać płaczliwe zachowanie i od razu kierować uwagę dziecka na preferowany przedmiot lub aktywność Zachęcaj dziecko do wskazania palcem, kiwnięcia głową, odpowiadania uśmiechem na Twoje propozycje – to są pierwsze możliwe formy komunikowania się z dzieckiem i nawiązywania z nim aktywnej relacji zanim zacznie ono zrozumiale mówić. Jeśli nie chcesz, aby dziecko coś robiło, mów zakazy stanowczo i wyraziście, ale nie stosuj ich zbyt często. Nie oczekuj, że dziecko przestanie próbować robić to, co je interesuje. Lepiej dać dziecku inny przedmiot i od razu przekierować jego uwagę na ciekawą dla niego aktywność. Nie narażaj dziecka na stres, kiedy potrzebuje czasu żeby oswoić się z otoczeniem lub nowymi osobami – zapewnij mu bezpieczeństwo i stałość, każde dziecko w innym tempie będzie się adaptować do nowych osób i miejsc, nie warto przyspieszać tego czasu zakładając, że dziecko “powinno już” mniej płakać, czy denerwować się. ROZWIJANIE KOMUNIKOWANIA SIĘ Zachowanie dziecka (7-12 m. ż.): Bardzo ważną umiejętnością jest uwspólnianie pola uwagi (podążanie wzrokiem za tym, na co patrzy osoba dorosła) i szukanie wzrokiem potwierdzenia u osoby dorosłej. Ta umiejętność jest istotna dla rozwoju komunikacji i relacji u dziecka, i pojawia się ok. 9 miesiąca życia. Pomiędzy 9 a 14 dziecko powinno zacząć wskazywać palcem przedmioty, które chce dostać. Około 12 m. ż. potrafi za pomocą gestu poprosić o pomoc, np. wyciągając przedmiot w stronę osoby dorosłej. Gaworzy wymawiając szereg zróżnicowanych sylab, Prowadzi “dialog” z dorosłym naśladując wypowiadanie prostych sylab. Zaczyna wymawiać pierwsze dwusylabowe słowa np. „ma-ma”, „ba- ba” Naśladuje różne dźwięki np. cmokanie, kasłanie, odgłosy zwierząt. Odwraca się wołane po imieniu; Reaguje na niektóre znane słowa typu: „papu”, „am-am”, itp. Wykonuje pojedyncze gesty typu: „pa-pa”, „brawo”, itp. Naśladuje gesty np. pa-pa, kosi-kosi i proste czynności np. wkładanie klocków do pudełka, mieszanie łyżką. W wieku ok. 10 miesięcy wykazuje się rozumieniem prostych poleceń (“otwórz buzię”, “usiądź”, “daj misia”). Potrafi odmawiać kręcąc główką lub mówiąc –„nie”, „ne” Rozumie polecenie „daj” (podaje przedmiot na polecenie poparte gestem) Powtarza zachowanie, które wywołuje śmiech drugiej osoby, np. drobne ruchy mimiczne typu: marszczenie nosa, mrużenie oczu, itp. Co możesz robić? Sprawdź w jaki sposób dziecko zwraca uwagę na Twój głos i na wołanie go po imieniu. Zawołaj imię dziecka siedząc przed nim, zobacz czy podnosi głowę, przerywa wykonywaną właśnie czynność, patrzy na Ciebie. To samo sprawdź siedząc za lub obok dziecka. Możesz uczyć dziecko pokazując mu różne przedmioty lub obrazki swoim palcem wskazującym – zaobserwuj czy dziecko patrzy wtedy na ten przedmiot lub obrazek. Możesz pomóc dziecku zauważyć to, na co ma patrzeć, ponieważ może mu się pomylić i zamiast na przedmiot będzie patrzyło na koniec Twojego palca. Zwróć uwagę, czy dziecko dzieli się z Tobą tym co widzi. (Dziecko patrzy na Ciebie, i sprawdza czy widzisz to samo, co ono). Ta skomplikowana czynność jest bardzo istotną częścią kontaktu. Bawiąc się z dzieckiem ustawiaj ciekawą zabawkę lub przedmiot i siebie w trójkącie, czyli tak, żeby dziecko, Ty i przedmiot znajdowali się wszyscy w zasięgu wzroku. Modeluj gest pokazywania wraz z nawiązaniem kontaktu wzrokowego. Zaproponuj dziecku zabawę z wykorzystaniem książeczek ze zwierzątkami, pacynek na palce, maskotek – mów do dziecka swoim głosem, ale też czasem zmieniaj głos i udawaj naśladowanie dźwięków zwierząt i przedmiotów. Własne komunikaty wzbogacaj także o gesty, np. mówiąc “papa” wykonaj gest “papa”, mówiąc “brawo” klaśnij w dłonie, mówiąc “nie ma” pokaż to gestem; za każdym razem upewnij się, że dziecko zwraca uwagę na Ciebie i gest, który pokazujesz. ROZWIJANIE ZABAWY Zachowanie dziecka(7-12 m. ż.) W wieku 7 miesięcy zaczyna używać palców dłoni w różnorodny sposób: wykonuje „grzebiący” ruch palcami, podnosi przedmioty, zaczyna używać chwytu pęsetowego (chwyta przedmiot kciukiem i palcem wskazującym); 8 miesięczne dziecko manipuluje przedmiotami – obraca, rzuca, ogląda, stuka, a manipulując rozgląda się dookoła Od 7 miesiąca dziecko może zainteresować się zabawami w “a ku-ku”, “kosi-kosi”, “warzyła sroczka” i chętnie będzie do nich wracać, może też zacząć je naśladować. Utrzymuje w rękach po jednym przedmiocie – postukuje nimi o siebie lub o inne płaszczyzny. Potrafi ściągnąć czapkę z głowy – machać nią i rzucać. Naśladuje proste czynności, np. mieszanie łyżeczką w kubeczku Naśladuje rysowanie na poziomie bazgrot Po demonstracji potrafi włożyć element w odpowiedni otwór układanki, bądź sortera. Co możesz robić? Dla dziecka nadal najważniejsza jest zabawa relacyjna oraz zabawa pozwalająca rozwijać zmysły i ruch. Z chęcią przyjmie baraszki, fikołki, łaskotki, masażyki. Baw się z dzieckiem demonstrując mu użycie różnych przeznaczonych do zabawy przedmiotów – zabawek, ale także zwykłych przedmiotów codziennego użycia, np. grzebień, łyżeczka, kubeczek, gąbeczka, chusteczka itp. Pozwól dziecku także na zabawę samotną – dziecko w sposób indywidualny wyznacza sobie czas i sposób zabawy, pozostań jednak w pobliżu, bo dziecko nie powinno pozostać bez nadzoru. Z uwagą obserwuj, w jaki sposób dziecko zaprasza Cię do zabawy – może spojrzeć, może wyciągnąć ręce, może głosem sygnalizować, że chce kontynuować przyjemną czynność. Nagradzaj dziecko uśmiechem i wspólnymi okrzykami radości, gdy zacznie naśladować czynności, gesty lub słowa. ROZWÓJ RUCHOWY Rozwój ruchowy w drugim półroczu życia jest bardzo dynamiczny, warto śledzić postępy dziecka i porównywać je z normami rozwojowymi. Sięgnij choćby do książeczki zdrowia dziecka. Jeśli rozwój ruchowy niepokoi Cię, zgłoś się na konsultację do rehabilitanta. Tuż przed pierwszymi urodzinami dziecko z reguły: Sprawnie raczkuje, Coraz częściej jest w pozycji stojącej niekiedy stoi samo bez trzymania się, Potrafi schylić się lub ukucnąć podtrzymując się, w celu sięgnięcia jakiegoś przedmiotu, Chodzi podtrzymywane za obie ręce lub pchając przed sobą, np. wózek, W pozycji siedzącej wykonuje ruchy wokół własnej osi ciała, rozgląda się, Potrafi otwierać szuflady, tekturowe pudełka i opróżniać ich zawartość. Co możesz robić? Zachęcaj dziecko do aktywności ruchowej, szczególnie do raczkowania, to bardzo ważna umiejętność, spójrz uważniej na sposób raczkowania – czy raczkuje symetrycznie, czy potrafi utrzymać się na rączkach. Jeśli coś budzi Twój niepokój, zasięgnij opinii rehabilitanta, czasem wystarczą drobne, ale regularne ćwiczenia, które pomogą dziecku przemieszczać się w rozwojowy dla siebie sposób. Rozwój dziecka między 12 a 18 miesiącem życia Rozwijanie kontaktu Umiejętności dziecka: Pomiędzy 12-tym a 18–tym miesiącem życia dziecko cały czas rozwija się, a odkąd zaczęło samodzielnie chodzić świat stoi przed nim otworem. Dowiaduje się, że może kontrolować swoje otoczenie – znajduje więc różne sposoby, co zrobić by wpłynąć na bliskie osoby, aby coś dostać, zaprosić do wspólnej zabawy, czymś się pochwalić. Rozumie i wykonuje bardziej złożone polecenia, np. “przynieś lalę mamie”, “daj mi misia”, “zanieś tacie gazetę”. Osiągnięty cel zabawy obwieszcza radością, głośnym śmiechem, klaskaniem w rączki itp. (ta umiejętność z reguły pojawia się u dziecka 13-15 W wieku 16-18 dziecko jest zainteresowane wspólnymi zabawami ruchowymi – np. podrzucane na nodze radośnie się śmieje i podryguje prosząc w ten sposób o jeszcze; Widząc inne dzieci, chętnie wychodzi z wózka, by je poznać, poszukuje z nimi kontaktu (choć nie potrafi się z nimi jeszcze bawić). Kaprysi i popłakuje, gdy mu się coś nie podoba. Dziecko wypróbowuje różnego rodzaju dźwięki, grymasy twarzy, w celu wywołania uśmiechu na twarzy mamy. Co możesz robić? Wypowiadanie różnych poleceń dziecku to wspaniała okazja do bycia z nim w kontakcie i to związanym z pozytywnym pobudzeniem emocjonalnym, zaskoczenie rodziców, że dziecko “już to potrafi”, “już to rozumie”,– to idealna, naturalna nauka rozumienia i budowania pozytywnego kontaktu. Wydawaj dziecku proste polecenia i stawiaj przed nim małe wyzwania – już w tym wieku możliwe i wskazane jest stawianie wymagań “na poprzeczce”, czyli ani za trudnych ani za łatwych, unikaj wyręczania dziecka, najlepiej pozwalaj na wykonywanie czynności, szczególnie samoobsługowych, które jest w stanie wykonać samodzielnie (jedzenie, trzymanie łyżki, picie z kubeczka, wyrzucanie papierka do śmieci, mycie zębów) nawet, gdy robi to niezdarnie i potrzebuje sporo czasu; Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko informuje Cię o swoich osiągnięciach lub sukcesach. Sprawdź, w jaki sposób Ty reagujesz na pojawiające się osiągnięcia dziecka. Nie skąp wyrazistych okrzyków aprobaty. Głośne “brawo”, “hurra”, uśmiech, podrzucanie lub “przybicie “5” zachęci dziecko do powtarzania zdobytej umiejętności, a także spowoduje, że w przyszłości dziecko chętniej będzie przywoływało Twoją uwagę. Jeśli szukasz inspiracji do zabaw ruchowych i relacyjnych z dzieckiem – wspaniałą propozycją może okazać się udział w zajęciach ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne lub inna zabaw relacyjnych i wspólnego spędzania czasu. Rozwijanie komunikowania się Proszę zwrócić uwagę, że kompetencje komunikacyjne dziecka mogą pojawiać się w różnym wieku, a zakres czasowy pojawienia się danej aktywności może być u każdego dziecka inny. Umiejętności dziecka: Pomiędzy dziecko mówi „tata” lub „mama” ze zrozumieniem; Pomiędzy 9-18 na komunikat „nie” lub „nie wolno” zareaguje chwilowym zatrzymaniem aktywności, ale z pewnością po chwili będzie chciało ją kontynuować; Najprawdopodobniej pomiędzy 10 a 18 Wasze dziecko zacznie mówić, zazwyczaj niezrozumiale, ale będzie już potrafiło powtórzyć intonację. Bardzo ważną rozwojowo umiejętnością jest podążanie dziecka za wzrokiem lub wskazaniem – ta umiejętność, powinna już występować u dziecka w wieku pomiędzy 11-14 (pojawia się od 9 Jest to jedna z ważniejszych kompetencji dziecka I najczęściej sprawdzanych przy ocenie jego umiejętności komunikacyjnych. Jest także istotna z punktu widzenia budowania przez dziecko kontaktu i relacji z drugą osobą. Doskonalenie zdolności dzielenia uwagi z dorosłymi (umiejętność ta pojawia się ok. 9 miesiąca życia dziecka)– u dziecka można zaobserwować kompetencję, którą jest umiejętność patrzenia na ten sam przedmiot w tym samym czasie i mimowolne kontrolowanie wzrokiem, czy rodzic patrzy na to samo. Mówimy wtedy o tym, że w relacji rodzic-dziecko tworzy się “trójkąt uwagi”, wierzchołkami tego trójkąta są dziecko - rodzic – przedmiot Pierwsze słowa pojawiają się zwykle pomiędzy 12-13 Niektóre źródła podają, że w wieku 12-18 dziecko mówi około 30 słów a rozumie ok. 100 słów. Dziecko potrafi pokazać na podstawowe części ciała u siebie, a czasem także i u misia. W wieku 13-15 miesięcy dziecko potrafi pokazać przedmiot, o jaki nam chodzi, a nawet pewne jego szczegóły (np. oko, ucho lalki) Prosi o jedzenie lub picie – proszenie o coś to kolejna ważna kompetencja u dziecka. W wieku dziecko może jeszcze nie mówić, nie wypowiadać słów, ale jednak jeśli chce coś dostać do jedzenia zrobi wszystko, żeby to dostać, bardzo ważna jest odpowiedź na pytanie – “w jaki sposób będzie się tego domagać?” Może się zdarzyć, że dziecko w wieku 13-15 zasygnalizuje potrzeby fizjologiczne, czasem po fakcie. W wieku ok. 15 m. ż. dziecko potrafi często poprosić o to, czego chce (nie tylko rzeczy do jedzenia), wydając jakiś dźwięk i niekiedy pokazując palcem. Umie całym ciałem wyrazić sprzeciw albo odmowę Rozumie podstawowe słowa i zdania Po instrukcji „włóż kółko do otworu” dziecko wkłada koło do właściwego otworu W wieku 15 miesięcy dziecko potrafi pokazać palcem to, o co prosi Co możesz robić? Pobaw się z dzieckiem pokazując mu różne przedmioty w pokoju, możesz pokazywać palcem: „to lampa”, „telefon”, „okno” – zawsze sprawdzaj czy dziecko patrzy na pokazywany obiekt, czy na koniec Twojego palca; Zanotuj, jakie pierwsze słowa wypowiada Twoje dziecko, zapisz jeśli wypowiada je w formie zniekształconej i tylko Ty wiesz, co tak naprawdę oznaczają. Często przy prawidłowym rozwoju mowy u dziecka pojawia się faza, w której dziecko próbuje się intensywnie skomunikować z otoczeniem, mówi wtedy wiele słów, często niezrozumiałych. Bądź “tłumaczem” swojego dziecka, gdyż tylko mama (tata, babcia, opiekunka) są w stanie rozszyfrować, co dziecko tak naprawdę powiedziało. Wskazywanie palcem to kolejna istotna umiejętność, zwróć uwagę, czy dziecko wyodrębnia palec wskazujący i używa go do pokazywania tego, co chce od Ciebie dostać. Jeśli dziecko nie pokazuje palcem, sprawdź - może pokazuje całą ręką, albo innym palcem niż wskazujący, a może pozostaliście na etapie, że dziecko innym zachowaniem potrafi spowodować, że coś dostanie. Umieść przedmioty, o które dziecko może chcieć poprosić w widocznym, ale niedostępnym dla dziecka miejscu – rozmawiaj z dzieckiem, o który rzeczywiście mu przedmiot chodzi. Jeśli dziecku szczególnie trudno jest wyodrębnić palec wskazujący – możesz spróbować na krótko (do tygodnia czasu) na palec wskazujący nalepić plasterek, pomalować paznokieć palca wskazującego lakierem do paznokci, założyć rękawiczkę z odciętym jednym palcem – takie wyszczególnienie niekiedy ułatwia dziecku wyodrębnić palec spośród innych i zacząć go używać. Możesz także pomóc mu go wyodrębnić przytrzymując delikatnie pozostałe paluszki i wspomagać je w ten sposób przy wskazywaniu. Zaproponuj zabawę w “pokaż co chcesz” – dziecko ma wskazać przedmiot, który lubi, albo który pasuje do układanki. Niezależnie kiedy rozpoczniesz przeprowadzanie z dzieckiem “treningu czystości”, czyli odzwyczajanie dziecka od pieluchy i naukę załatwiania się do toalety, pamiętaj, żeby odbywało się to w atmosferze spokoju i akceptacji, dobrą praktyką jest uczenie dziecka załatwiania potrzeb fizjologicznych od razu w łazience. Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko prosi Cię o jedzenie lub picie. Z reguły dzieci w tym wieku przypominają sobie że chcą pić lub jeść wtedy, gdy widzą w pobliżu coś do jedzenia lub picia, albo gdy Ty coś akurat spożywasz. Dziecko może płakać, marudzić i domagać się jedzenia lub picia na różne sposoby, może też wyciągać rączki, albo palec wskazujący, może przy tym gaworzyć lub mówić słowo “am”. Zachęć dziecko, żeby swoją prośbę kierowało do osoby. Możesz też zamodelować sposób proszenia mówiąc “pokaż co chcesz?”, “powiedz am”. Pamiętaj, że nie należy przedłużać czasu podania dziecku jedzenia lub picia, o które prosi. Jedzenie i picie jest dla dziecka ważne. Rozwijanie zabawy W wieku 12-18 dziecko jest w fazie rozwoju sensomotorycznego i na etapie zabawy manipulacyjnej. Zazwyczaj dziecko jest pobudzone i zainteresowane, i samo organizuje sobie zabawę przy wykorzystaniu przedmiotów, które ma w zasięgu rąk. Dziecko nie odróżnia jeszcze co jest zabawką a co nią nie jest, chętnie będzie manipulowało wszystkim, co wpadnie mu w ręce. Słowem najlepiej oddającym charakter zabawy jest “eksperyment”. Z reguły najbardziej atrakcyjne są przedmioty codziennego użycia, które można polizać, rzucić nimi, postukać, pokręcić, itp. Zabawę dziecka w tym wieku charakteryzuje aktywne i celowe wykorzystanie metody prób i błędów. W zabawie można już zauważyć elementy naśladowania czynności zaobserwowanych w otoczeniu (odbieranie telefonu, mieszanie w kubeczku, wciskanie klucza do zamka, pisanie długopisem). Umiejętności dziecka: Tuli do siebie misia, lalkę lub inne zabawki. Próbuje upuszczać zabawkę z różnych wysokości, by sprawdzić, czy dobędzie się z niej inny dźwięk lub czy wyląduje w innym miejscu Dziecko przypomina sobie i później odtwarza jakąś czynność, nawet po dwóch dniach. Kształtowanie pojęcia stałości – dziecko odnajduje przedmiot niezależnie od tego, gdzie i w jaki sposób został schowany. Naśladowanie czynności dwuczęściowych. Ok. 18 coraz częściej dziecko próbuje naśladować czynności wykonywane przez osobę dorosłą, zaczyna uczestniczyć w zajęciach domowych. Co możesz robić? Zaproponuj dziecku zabawę w pokazywanie szczegółów, najpierw możesz pokazać dziecku gdzie lalka ma “oko”, “nos”, “włosy”, “brzuszek”, później poproś dziecko, o te same szczegóły pytaj w zabawie innymi lalkami, ale też misiem lub innym zwierzątkiem; Dostarcz dziecku do zabawy wiele różnych nieużywanych już sprzętów domowych, np. klucze, stary telefon, chochla, miska, pokrywki od słoików, sitko, gąbka, łyżka, szczotka do włosów itp. – pokazuj w jaki sposób można ich używać; Zaproponuj dziecku zabawy z wykorzystaniem pacynek, misiów, lal; Oglądaj wspólnie z dzieckiem książeczki, zachęcaj do wskazywania obrazków a także do nazywania obrazków – za pomocą dźwięków, słów dźwiękonaśladowczych lub prostych wyrazów; Zapewnij swojemu maluchowi kontakt z innymi dziećmi, z pewnością nie będą się jeszcze razem bawić, ale będzie okazja do zaobserwowania, w jaki sposób Twoje dziecko reaguje na inne dzieci – czy jest nimi zainteresowane, czy podchodzi i przygląda się ich zabawie, być może zacznie naśladować to, co one robią (często z odroczeniem), albo nawet podejmie jakąś własną inicjatywę; Dla dziecka ważne są też wszystkie zabawy polegające na naśladowaniu: czynności, ruchów, gestów min itp. Materiały pobrane ze strony Monika Anyszkiewicz-neurologopeda Zainspirowana przeprowadzonym przez Nishkę wywiadem z mamą chłopca z Zespołem Aspergera, postanowiłam napisać artykuł, w którym rodzice niemowląt i dzieci poniżej 3 roku życia odnajdą najważniejsze informacje o zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Zebrałam więc w jednym miejscu cztery historie o pierwszych objawach zaburzeń, opowiedziane przez mamy oraz ciocię dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera, listę umiejętności, które wskazują na prawidłowy rozwój malucha oraz wskazówki, gdzie znaleźć właściwą pomoc, jeśli cokolwiek Cię niepokoi. Poprosiłam cztery kobiety, by opowiedziały mi, co zaniepokoiło je w zachowaniu dzieci w pierwszych trzech latach życia. Zobacz sama, jak różnie przebiegał ich rozwój, mimo że później wystawiono im tę samą diagnozę. Niektóre dzieci jako niemowlęta były niezwykle wymagające: potrzebowały dużo uwagi i bliskości, miały problemy ze snem i dużo płakały. Mama chłopca z wysokofunkcjonującym Zespołem Aspergera: Mój syn jako niemowlak był wiecznie do mnie „przyklejony”, zaczynał płakać, gdy tylko znikałam z horyzontu. Przez długi czas miał problemy z usypianiem, musieliśmy bujać go na rękach i odkładać śpiącego do łóżka. Do 20 miesiąca życia spał z nami i kilkakrotnie w nocy karmiłam go piersią, żeby mógł się uspokoić i zasnąć… Mój drugi syn, który jest zdrowy, zachowywał się w wieku A. zupełnie inaczej. Bez problemu od początku sam zasypiał, był roześmiany i taki pogodny. Natomiast A. zawsze był nad wyraz poważny, mało się uśmiechał, już jako niemowlak. Uderzyło mnie to ostatnio, gdy oglądałam stare zdjęcia i porównywałam je ze zdjęciami młodszego syna. A. miał twarz–maskę, niewyrażającą emocji. Gdy miał trochę ponad 2 lata, stał się prawdziwym „aniołem”. Nie potrzebował już mnie na każde zawołanie, najpierw zainteresowały go książeczki, mógł przez godzinę w spokoju oglądać sobie obrazki, a ja szczęśliwa w tym czasie „ogarniałam dom”. Potem zaczął się pasjonować zegarami, następnie lokomotywami. Mógł godzinami się nimi bawić lub je rysować i nie potrzebował nikogo do towarzystwa. Wszyscy mi zazdrościli, że syn potrafi się sam bawić, że umie się sobą zająć. Był spokojny i poważny. Jeśli chodzi o relacje z innymi, to powitania i pożegnania zawsze były u nas problemem, nie reagował np. na dziadków, gdy do nas przychodzili, jakby ich kompletnie ignorował. Natomiast ze mną miał dobry kontakt. Różnice zaczęłam zauważać najpierw na placu zabaw, potem w przedszkolu. Stronił od dzieci, nie bawił się tak jak one, długo bał się np. zjeżdżać na zjeżdżalni, był mniej sprawny fizycznie i odważny niż rówieśnicy. Wiele rzeczy doprowadzało go do płaczu. Był bardzo ostrożny i bojaźliwy, za to niezwykle rezolutny. Jako trzylatek paniom, które na placu zabaw mówiły mu „No zjedź ze zjeżdżalni„, odpowiadał: „Nie proszę pani, ja się boję i tego nie zrobię„. Robił to swoim charakterystycznym tonem dorosłego. Zawsze mówił wyraźnie, wolno i specyficznie artykułował słowa, w taki trochę przerysowany, hiperpoprawny sposób. Zaczął mówić, gdy miał 10-11 miesięcy – zaczął wtedy namiętnie pytać „A cio to?„. Jako dwulatek deklamował już „Lokomotywę” Tuwima… W przedszkolu częste były wybuchy gniewu, a wśród dzieci zachowywał się jak „wolny elektron”, biegał sam lub stał z boku. Ciocia ośmiolatki z autyzmem wysokofunkcjonującym: Jako niemowlę K. mało spała – miała maksymalnie dziesięciominutowe drzemki i po obudzeniu szalała dalej. Bardzo dużo płakała, piszczała, krzyczała. Około pierwszego roku życia lekarz, którego poproszono o konsultację, niestety nie zauważył w jej zachowaniu niczego dziwnego; uznał, że jest maleństwem, które wymaga po prostu większej uwagi niż inne. Po 1. roku życia mała zaczęła się dużo uśmiechać, ale też bardzo dużo ruszać: wszędzie było jej pełno, cały czas musiała być w ruchu. Do 2 roku życia powtarzała słówka, po drugich urodzinach przestała. Trudno było nawiązać z nią kontakt wzrokowy, żeby coś wytłumaczyć czy zwyczajnie porozmawiać trzeba było ją na siłę przytulić i mówić patrząc jej prosto w oczy. Sprawiała wrażenie zbyt zajętej, by znaleźć chwilę na wysłuchanie. Kiedy skończyła 3 lata, a jej nadpobudliwość się nie zmieniała, siostra zabrała ją do lekarza, a ten po raz kolejny stwierdził, że przesadza. Bawiąc się z innymi dziećmi, często wpadała w złość i biła je. Dopiero po wyjeździe do Wielkiej Brytanii, gdy dziewczynka miała trzy lata, nauczyciele zaczęli dostrzegać, że mama nie wyolbrzymia, tylko rzeczywiście trzeba pomóc jej córce. Inne dzieci można by określić jako „niemowlęta idealne” – spały, jadły i wydawały się być samodzielne: Mama trzyletniego chłopca z autyzmem: S. był bardzo”grzecznym” niemowlakiem – jak to mówiły babcie. Nakarmiłam go, odłożyłam do łóżeczka i spał… Zastanawiałam się, jak to możliwe, że tak mało ode mnie potrzebuje… Gdy skończył 2 lata nadal nie wołał „mama”, „tata”. Kiedy chodziliśmy do znajomych, od razu zajmował się zabawkami, przedmiotami, inne dzieci go nie interesowały. Miał kłopoty z powitaniem, pożegnaniem i trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego. Mam kilka filmików z tamtego okresu, na których np. chodzi po podwórku z wężem ogrodowym, ja go wołam, a Staś nie reaguje na imię. Najbardziej charakterystyczna cecha to zainteresowanie przedmiotami – ludzie, nawet najbliżsi, są traktowani trochę „instrumentalnie”. Mama sześcioletniego chłopca z autyzmem wysokofunkcjonującym: Mój syn nie mógł być mylony z High Need Baby. Był bardzo spokojnym niemowlęciem i maluchem, który godzinami mógł się przytulać i ssać pierś. Był pogodny, bardzo mało płakał. Niepokój pojawił się, gdy miał około półtora roku. Zauważyłam, że nie reaguje na inicjowane przeze mnie proste zabawy wymienne (np. turlanie piłki), nie wskazywał palcem, nie „dzielił się ze mną” tym, co widział/znalazł itp. Ok 2. roku życia wyraźnie widać było, że nie nawiązuje relacji z rówieśnikami, pół roku później pojawił się wyraźny lęk przed dziećmi, hałasami, ruchliwymi miejscami (czyli np. placami zabaw). Brak wskazywania paluszkiem, szukania uwagi rodzica na wspólnym obiekcie, dzielenia się emocjami, naprzemienności w zabawie – to według mnie pierwsze objawy autyzmu, na które trzeba zwrócić uwagę. Jak poznać, czy moje dziecko rozwija się prawidłowo? Dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ma kłopoty z niektórymi kompetencjami z zakresu rozwoju społecznego, komunikacji i zabawy. Poniżej znajdują się listy odpowiednich umiejętności, które powinny prezentować dzieci w danym wieku: Od urodzenia do 6 miesiąca życia Od 6 do 12 Od 12 do 18 W 24 Jeśli Twoje dziecko jest między 16 a 30 miesiącem życia możesz wypełnić dostępny online kwestionariusz M-CHAT-R . To rzetelne narzędzie stosowane na całym świecie, przetłumaczone i opracowane dla warunków polskich, którego celem jest identyfikacja dzieci z wysokim ryzykiem zaburzeń ze spektrum autyzmu. Poziom rozwoju mowy dziecka w wieku od 24 do 36 można sprawdzić za pomocą Krótkiego Inwentarza Rozwoju Mowy i Komunikacji – instrukcja badania oraz normy znajdują się TUTAJ, a kwestionariusze TU i TU. Co powinnam zrobić, jeśli coś mnie niepokoi w zachowaniu mojego dziecka? Nie czekać i nie przejmować się, że wyjdziesz na przewrażliwioną matkę. Jeśli nie jesteś specjalistą, to normalne, że konsultujesz swoje obserwacje z ludźmi, którzy lepiej znają się na rozwoju dziecka. Im szybciej wykryje się nieprawidłowości w rozwoju dziecka i podejmie terapię, tym większe szanse na pełne wykorzystanie jego potencjału. Liczy się każdy miesiąc! „Im dłużej dziecko z autyzmem funkcjonuje bez pomocy, tym trudniej do niego dotrzeć” Możesz: Umówić się na darmową konsultację z psychologiem w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej – w każdym powiecie znajduje się co najmniej jedna. Poprosić pediatrę o skierowanie na bezpłatną wizytę w Poradni dla osób z autyzmem dziecięcym – lista ośrodków (dane z 2015 r.) znajduje się na stronie Informatory dla Rodziców Synapsis. Aktualną listę placówek, które w ramach kontraktu z NFZ diagnozują dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu można też znaleźć na stronie Gdzie się leczyć (w wyszukiwarce zaznaczasz „Leczenie zaburzeń rozwoju”) Sprawdzić, czy w żłobku, do którego chodzi dziecko pracuje psycholog. Świetnie byłoby, gdyby miał uprawnienia do prowadzenia badań przesiewowych pod kątem zaburzeń społecznych i komunikacji u niemowląt już od 7 miesiąca życia. Umówić się na płatną konsultację w renomowanym ośrodku prowadzącym diagnozę i terapię osób z autyzmem. Namiary na placówki znajdują się w podlinkowanych wyżej Informatorach Fundacji Synapsis. Jeśli uznasz ten wpis za przydatny dla innych rodziców małych dzieci, proszę, udostępnij go – dziękuję w imieniu swoim i tych, którym pomoże! Za podzielenie się swoimi historiami dziękuję: M., A., A. i P. Konsultacja merytoryczna: mgr Karolina Stanek-Kazanecka. Korzystałam z materiałów Fundacji Synapsis. Autyzm dziecięcy należy do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych. Dotyka 20 dzieci na 10 000 urodzeń, w tym 3 chłopców na 1 dziewczynkę. Za etiologię autyzmu uważa się czynniki neurobiologiczne, nie ma jednak genu autyzmu, który odpowiadałby za jego powstawanie. Zaburzenie to charakteryzuje się nieprawidłowym funkcjonowaniem w trzech dziedzinach psychopatologii: interakcje społeczne, komunikacja oraz zachowania. Pierwsze objawy autyzmu mogą być zauważalne już w pierwszych miesiącach życia dziecka, jednak pełnoobjawowy obraz widoczny jestokoło 2. roku życia. Istotne jest jednak, by zaburzony rozwój wystąpił przed 3. rokiem życia. Objawy autyzmu Co powinno wzbudzić niepokój w rozwoju dziecka? W sferze emocji i interakcji społecznych często, jako jednym z pierwszych zauważalnych przesłanek autyzmu, jestbrak kontaktu wzrokowego i uśmiechu społecznego (uśmiech ten pojawia się normalnie ok. 3. miesiąca życia – dziecko odwzajemnia swoim uśmiechem uśmiech innej osoby). Mimika twarzy może być uboga, a emocje słabo zauważalne. Nie pojawiają się proste gesty, np. „papa”, „cześć”. Dzieci te, brane na ręce, mogą odchylać się od ciała, sztywnieć. Często nie wyciągają rąk do rodziców, nie siadają na kolana, nie domagają się pieszczot, przytulania, głaskania. Nie szukają kontaktu fizycznego z rodzicem (ale uwaga – jest też grupa dzieci z autyzmem, które kontaktu fizycznego domagają się zbyt intensywnie). Dziecko może zachowywać się tak, jakby nie dostrzegało rzeczywistości dookoła niego – nie zwraca uwagi na osoby, nie reaguje na polecenia, na imię, na emocje innych osób (nie pociesza, gdy ktoś płacze, nie śmieje się, gdy ktoś się śmieje itd.). Zdarzają się napady złości, krzyku, płaczu; agresja i/lub autoagresja. Nie interesuje się innymi dziećmi, nie bawi się z nimi, może się im przyglądać lub nawet uciekać. Nie wskazuje preżądająco, czyli palcem wskazującym na przedmiot, który chce, ani preinformująco, czyli na przedmioty, które go interesują; nie wskazuje w książeczce. Dziecko autystyczne nie przynosi zabawek, by podzielić się z otoczeniem obiektami swojego zainteresowania, nie zaprasza też do zabawy. Częste dla dzieci z tym zaburzeniem rozwojowym jest ciągnięcie za rękę. Widoczne są nieprawidłowości w porozumiewaniu się. Występuje opóźnienie lub zupełny brak rozwoju języka mówionego. Dziecko nie kompensuje braku mowy za pomocą gestów czy mimiki. Nie ma możliwości, by w jakikolwiek sposób się z nim porozumieć. Często nie występuje faza gaworzenia. Nawet, jeżeli dziecko mówi, mowa ta nie jest skierowana do osoby i nie służy do komunikacji. Mogą pojawić sięecholalie, czyli powtórzenia słów lub wyrażeń – bezpośrednie (dziecko natychmiast powtarza słowo, sylabę, dźwięk, który usłyszy) lub odroczone (powtarza zasłyszane słowa, wyrażenia po pewnym czasie bez związku sytuacyjnego). Charakterystyczny jestbrak spontanicznej zabawy w udawanie, czyli tzw. zabawy „na niby” (np. karmienie misia, picie z pustego kubeczka itp.) i/lub zabawy naśladującej czynności i role społeczne (dzieci autystyczne często nie potrafią naśladować). Dodatkowo dzieci tenie bawią się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem (np. zamiast układać klocki wrzucają je do pudełka, zamiast jeździć samochodem kręcą jego kółkami itd.). Niepokój budzą też ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowań i aktywności. Dziecko jest pochłonięte jednym lub liczniejszymi dysfunkcjonalnymi zainteresowaniami (czyli ma niezwykle nasilone zainteresowania, często wśród nich są pociągi, samochody, liczby, sprzęty AGD i RTV, wrzucanie i wyrzucanie przedmiotów, gromadzenie przedmiotów w konkretne miejsce, ale też wiele innych – każda czynność, która jest przez rodzica spostrzegana, jako „dziwaczna” lub rutynowa, powtarzająca się). Często dzieci te nie tolerują zmian – protest wzbudza u nich, np. przemeblowanie, zmiana trasy, miejsca, uczesania, ubioru, jedzenia, ułożenia przedmiotu itp. zmian, dla nas często niezauważalnych. Większości przypadków towarzyszą manieryzmy ruchowe, w tym kręcenie się wokół własnej osi, podreptywanie, potrząsanie rękoma, kręcenie palcami i inne, powtarzające się ruchy kończyn, twarzy lub całego ciała. Wystąpić może koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów, jak zapach, odczucie powierzchni, powodowanie hałasu lub wibracji (uwaga – niezwykle często kręcenie kółkami, przyglądanie się wirującemu bębnowi w pralce, spostrzeganie pyłków, drobinek). Autyzmowi wielokrotnie towarzyszy opóźniony lub nieprawidłowy rozwój ruchowy(dziecko może później zacząć siadać, stać, chodzić, biegać; może ominąć fazę raczkowania lub pełzania lub być „niezdarne” ruchowo lub manualnie) oraz zaburzenia sensoryczne (czyli, płynące z ciała dziecka, spowodowane brakiem integracji zmysłowej – nadwrażliwość/ niedowrażliwość na hałas, dotyk, zapach, smak). Co dalej? Nie wszystkie z wymienionych objawów muszą wystąpić, by podejrzewać autyzm u małego dziecka. Każdy z tych symptomów, jeżeli wystąpi, powinien byćzweryfikowany przez specjalistę. Należy przy tym wziąć pod uwagę tendencje dzieci z autyzmem do regresu (np. dziecko mówiło – przestało mówić, używało gestów – już nie używa, uśmiechało się – już tego nie robi itd. – każda czynność, umiejętność może ulec wycofaniu lub zmniejszeniu). Jeżeli po konsultacji ze specjalistą okaże się, że Twoje dziecko ma autyzm – ważne jest, by jak najszybciej zapewnić mu odpowiednią opiekę i terapię. Wczesna interwencja (2-5 rok życia, ale im wcześniej tym lepiej) zwykle przynosi duże efekty. Znaczna część dzieci, objętych terapią po pewnym czasie zaczyna mówić, komunikować się z otoczeniem, rozumieć polecenia, otwierać się na świat i innych ludzi. Diagnoza autyzmu musi być postawiona przez psychologa i psychiatrę dziecięcego, którzy zajmują się całościowymi zaburzeniami rozwoju. Niektóre ośrodki prowadzą diagnozę bezpłatnie (np. Synapsis w Warszawie), ale są ogromne kolejki, średnio minimum 6 miesięcy, nieraz powyżej roku. Terapia autyzmu nie jest nigdzie refundowana. Z rozpoznaniem autyzmu można się starać o orzeczenie o niepełnosprawności, a w związku z tym zasiłki pieniężne, można też poprosić o pomoc fundacje. U części dzieci autystycznych zaobserwować można tzw. „zdolności wysypkowe”, czyli coś, w czym są doskonali, niepowtarzalni, czego nie potrafią inne dzieci i co czyni je wyjątkowymi (np. dziecko zna na pamięć rozkłady jazdy wszystkich autobusów w mieście). Pamiętaj – autyzm nie jest wynikiem błędów wychowawczych czy chłodu emocjonalnego matki! Nie musi też być osoba z autyzmem może sobie radzić w dorosłym życiu codziennym, a pomocy potrzebować jedynie w konkretnych sytuacjach, które sprawiają jej trudność. By: Urszula Kruszewska-Mazurek psycholog, ukończyła Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Zakładzie Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii. Specjalizuje się w zaburzeniach zachowania, emocji i rozwoju dzieci. Doświadczenie poszerzała współpracując z domami dziecka, ośrodkami wsparcia dziennego, młodzieżowym oddziałem psychiatrycznym Kliniki Psychiatrii w Lublinie. Obecnie pracuje jako diagnosta i terapeuta autyzmu i Zespołu Aspergera w Ośrodku Diagnoz i Szkoleń Psychologicznych ODIS w Warszawie. Wzór ojcaWymusza czy ma napad agresji?Integracja sensoryczna – co powinno niepokoić? Zobacz wszystkie artykuły tego autora Kiedy dziecko nie reaguje na polecenia, nie bawi się tak, jak rówieśnicy, nie porozumiewa się głosem, mową ani gestem, zachowuje się dziwnie, to może być autyzm. Nie zawsze jednak „dziwne zachowania” dziecka muszą oznaczać zaburzenia ze spektrum autyzmu. Równie dobrze dziecko może wolniej się rozwijać. Zresztą sam autyzm ma wiele odmian – od lekkich zaburzeń po ciężkie, np. zespół Kannera. Symptomy autyzmu mogą towarzyszyć też innym zaburzeniom rozwojowym. W jaki sposób objawia się autyzm wczesnodziecięcy? spis treści 1. Czym jest autyzm? 2. Przyczyny autyzmu 3. Główne objawy autyzmu Autyzm u dwulatków 4. Autyzm dziecięcy Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodzica dziecka? 5. Wyjątkowe zdolności dzieci z autyzmem 6. Rozpoznanie autyzmu u dzieci 7. Leczenie autyzmu Farmakologiczne leczenie autyzmu rozwiń 1. Czym jest autyzm? Autyzm to rozwojowe zaburzenie o charakterze neurologicznym. Pierwsze objawy pojawiają się w wieku dziecięcym i trwają przez całe życie. Zaburzenia różnego typu, powiązane z autyzmem to jedne z najczęściej diagnozowanych całościowych zaburzeń o charakterze neurorozwojowym. Autyzm diagnozowany jest u jednego narodzonego dziecka na 100 przychodzących na świat w Wielkiej Brytanii czy Stanach Zjednoczonych oraz u jednego dziecka na 300 urodzeń na terenie Polski. Zobacz film: "Agresja u dzieci autystycznych" Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 uznaje autyzm za całościowe zaburzenie rozwojowe, którego warunkiem rozpoznania jest stwierdzenie wystąpienia nieprawidłowości w relacjach społecznych, komunikacji oraz w rozwoju zabawy funkcjonalnej lub symbolicznej przed 3. rokiem życia dziecka. Autyzm wczesnodziecięcy został wyodrębniony w 1943 roku przez Leo Kannera jako zespół objawowy, charakteryzujący się trzema kardynalnymi cechami patologii funkcjonowania – skrajnym unikaniem przez dziecko kontaktów z innymi ludźmi, potrzebą zachowania niezmienności otoczenia i poważnym zaburzeniem mowy. Pierwotnie Leo Kanner był przekonany o patogennej roli matki w rozwoju autyzmu, później zmienił pogląd na temat etiologii tego zespołu, przychylając się do przeświadczenia o organicznym pochodzeniu zaburzenia. 2. Przyczyny autyzmu Naukowcy nie są pewni, co wywołuje autyzm, ale jest prawdopodobne, że odgrywają tutaj rolę zarówno genetyka, jak i środowisko. Eksperci zidentyfikowali wiele genów związanych z chorobą. Badania osób z autyzmem wykazały nieprawidłowości w kilku regionach mózgu. Inne badania sugerują, że ludzie z autyzmem mają nieprawidłowy poziom serotoniny i innych neuroprzekaźników w mózgu. Nieprawidłowości te wskazują, że schorzenie to może wynikać z zakłóceń w normalnym rozwoju mózgu we wczesnym stadium rozwoju płodu i być spowodowane usterkami w genach. Badacze wskazują na kontaminację różnych przyczyn prowadzących do autyzmu. Mówi się o sumie wpływów czynników biologicznych, społecznych i psychologicznych, które mogą być uwikłane w patomechanizm tworzenia się autyzmu. Istotą tego zaburzenia zdaje się być lękowe wycofanie się z kontaktów z ludźmi, prowadzące do izolacji dziecka i preferowania przez nie samotności. Pierwotnymi powodami wycofania się z kontaktów społecznych u dzieci z autyzmem mogą być nadwrażliwość sensoryczna, sprawiająca, że bodźce płynące ze świata, a szczególnie od ludzi – w całym ich bogactwie i zmienności – są zbyt trudne do zasymilowania, prowokując tym samym postawę „od”, zamiast postawę „do”; uszkodzenie układu nerwowego, sprawiające, że integracja bodźców różnej modalności (wzrok, słuch, dotyk itd.) jest zbyt trudna i rodzi potrzebę ich ograniczenia, a także ograniczenia aktywności; negatywne doświadczenia kontaktu z matką, stanowiącego pierwowzór kontaktu z innymi ludźmi, wówczas gdy matka jest depresyjna, odrzucająca lub ambiwalentna (nieprzewidywalna); trauma przedwczesnej separacji, gdy dziecko odłączone od matki i oddane, np. do zakładu opiekuńczego, nie wytworzyło jeszcze zdolności autonomicznego funkcjonowania i kiedy uległa rozerwaniu pierwotna więź, co uniemożliwiło wytworzenie relacji przywiązania z następnymi opiekunami. Inne przyczyny autyzmu wczesnodziecięcego to, np.: ponadprzeciętny poziom wykształcenia rodziców, którzy charakteryzują się postawą skrajnie dydaktyczną; nadmierna dojrzałość struktur korowych w czasie narodzin dziecka; uszkodzenie tworu siatkowatego; czynniki teratogenne; okołoporodowe niedotlenienie płodu itp. Wciąż wśród specjalistów trwa debata na temat tego, czy autyzm jest zaburzeniem psychicznym, czy organicznym. Obecnie dominuje teza o policzynnikowym uwarunkowaniu autyzmu wczesnodziecięcego. Porady dla troskliwych rodziców Nabierzcie energii już od samego rana. Poznaj szybkie i zdrowe pomysły na wartościowe śniadanie dla malucha Chcesz spędzić wspólny posiłek w miłej atmosferze? Woda i spokój - co jeszcze pomoże Ci okiełznać małego niejadka? Szukasz inspiracji na obiad dla dzieci? (NIE)tłuste, ale pyszne frytki - jak je przygotować i podać? Zobacz sama Dowiedz się, jak inne mamy godzą wszystkie obowiązki. Zadbana młoda mama to nie bajka. Sprawdź, jak wyglądać pięknie, mimo braku czasu Mamy sukcesu zdradzają swoje poglądy. Czy mama musi być bohaterką? Poznaj znane Super Mamy 3. Główne objawy autyzmu Objawy autyzmu pojawiają się zwykle do trzeciego roku życia. Zdarza się jednak, że nieprawidłowości rozwoju mogą się ujawnić znacznie wcześniej – już w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia dziecka albo później – nawet około czwartego-piątego roku życia. W przypadku późnych objawów choroby mówi się o autyzmie atypowym. Często autyzm pojawia się nagle jako wyraźny regres w rozwoju, np. dziecko, które mówiło, nagle przestaje mówić. Autyzm jest jednym z wielu złożonych zaburzeń neurorozwojowych. Spektrum autystyczne to grupa zaburzeń, które wpływają na zdolność komunikowania się, utrzymywania kontaktów społecznych i okazywania emocji. Objawy autyzmu są zwykle widoczne u dwuletnich dzieci, dlatego tak istotne jest ich wczesne rozpoznanie. Im szybciej rodzice zauważą niepokojące symptomy, tym wcześniej można zacząć leczenie. Pierwsze oznaki schorzenia u dzieci mogą dać o sobie znać nawet u 6-miesięcznych niemowląt. Jednak każde dziecko jest inne, dlatego nie wszystkie objawy muszą wystąpić u dziecka, by zdiagnozować autyzm. Mimo iż rozpoznanie autyzmu następuje zwykle między drugim a trzecim rokiem życia, niektóre objawy autyzmu u dzieci można dostrzec dużo wcześniej. Jeśli 6-miesięczne niemowlę nie uśmiecha się, w wieku 12. miesięcy nie gaworzy i nie wykonuje żadnych gestów, a w wieku dwóch lat nie jest w stanie wypowiedzieć dwuwyrazowych wyrażeń, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest dzieckiem autystycznym. Objawów autyzmu jest wiele. Dziecko autystyczne: woli być samo, nie bawi się z innymi i nie jest twórcze w zabawie, woli kontakt z przedmiotami niż z ludźmi, unika kontaktu wzrokowego, raczej patrzy „przez osobę”, mało się uśmiecha, ma ograniczoną mimikę twarzy, jego twarz nie wyraża wielu emocji, nie reaguje na własne imię, wydaje się nadpobudliwe, czasami wpada w gniew bez wyraźnego powodu, jest impulsywne, nie mówi wcale albo używa słów bez znaczenia, może za nami powtarzać słowa (echolalia), ma trudności w kontaktach z innymi ludźmi, dziwacznie się zachowuje – wprawia przedmioty w ruch obrotowy, samo robi tzw. młynki albo wprowadza się w jakiś inny jednostajny ruch (stereotypie ruchowe) – kiwanie, huśtanie, obracanie się w miejscu, nie porusza się spontanicznie, jest spętane ruchowo, chodzi drobnym krokiem, nie balansuje rękami, nie biega w podskokach, jeśli mówi, to zwykle na jeden temat, sprzeciwia się jakimkolwiek zmianom w rutynie, ma nadwrażliwość na dotyk i dźwięk lub nie reaguje na ból. Autyzm u dwulatków Niemal połowa autystycznych dzieci nie jest w stanie rozwinąć mowy niezbędnej do komunikowania swoich potrzeb. Gdy wielu zdrowych dwulatków zaczyna mówić lub przynajmniej składać proste wyrazy, dzieci z autyzmem mają dużo uboższe słownictwo i mniejszą zdolność do mówienia. Jest im ciężko wymówić spółgłoski oraz zbitki wyrazowe i raczej nie gestykulują podczas mówienia. Podczas gdy większość prawidłowo rozwijających się maluchów potrafi wskazać palcem na przedmiot, który je interesuje lub spojrzeć w kierunku, który wskazuje rodzic, autystyczne dwulatki nie są w stanie tego zrobić. Zamiast popatrzeć na to, co rodzic chce im pokazać, spoglądają na palec. Z jednej strony, autystyczne dzieci nie posiadają niektórych umiejętności, z drugiej – mają tendencję do pewnych zachowań. Wiele dzieci z autyzmem lubi rutynę. Każda ingerencja w ustaloną kolejność wydarzeń może wywołać silną reakcję dziecka. Dzieci autystyczne zwykle lubią odbyć kąpiel codziennie o tej samej porze, ważne są także te same pory posiłków. Niektóre dzieci z autyzmem często klaszczą w dłonie lub kołyszą się do przodu i tyłu podczas siedzenia. Kompulsywne zachowania nie należą do rzadkości w czasie zabaw. Niektóre dzieci potrafią godzinami układać swoje zabawki w idealną linię, a gdy ktoś im przeszkodzi, bardzo się denerwują. Dzieci autystyczne chcą mieć przyjaciół, ale nawiązywanie kontaktów jest dla nich trudne. W czasie zabawy wiele dzieci odsuwa się od grupy, co ma związek z niezrozumieniem przyjacielskich gestów, np. uśmiechu lub kontaktu wzrokowego. Kiedy ktoś obejmuje dziecko autystyczne, maluch zwykle sztywnieje, jakby odrzucał oznaki uczucia. Dzieje się tak, ponieważ dziecko z autyzmem nie rozumie emocji i nie jest w stanie ich odwzajemnić. Podczas gdy wielu dwulatków macha ręką na pożegnanie lub odwraca głowę, gdy słyszy swoje imię, autystyczne dziecko zwykle nie robi tych rzeczy. Mniej chętnie bierze udział w niektórych grach i zabawach, np. „a kuku”. Dzieci autystyczne mają trudności z interpretacją tego, co myślą lub czują inni, ponieważ nie mogą zrozumieć sygnałów społecznych, takich jak ton głosu lub wyraz twarzy. Wykazują także brak empatii. 4. Autyzm dziecięcy Dziecko autystyczne nie lubi się przytulać, nie potrafi pokazać palcem tego, co je interesuje, jeśli czegoś potrzebuje, to ciągnie za rękę dorosłego. Dzieci autystyczne bywają agresywne lub autoagresywne, np. potrafią bić głową w ścianę, ale wynika to zazwyczaj z lęku. Wyraźnie szkodzi im nadmiar bodźców – lubią chować się w ciemne kąty. Preferują samotnictwo, rutynę i stałość otoczenia. Warto wiedzieć, że u dziecka mogą wystąpić jedynie niektóre z objawów choroby. Są dzieci z autyzmem, które bardzo lubią się przytulać, dużo mówią (choć nie zawsze poprawnie) i nie mają nasilonych dziwnych zachowań. Należy więc pamiętać, że o ile u niektórych dzieci objawy autyzmu są bardzo mocno nasilone, o tyle u innych bardzo słabo widoczne i trudne do wychwycenia. Niemożność komunikacji z dziećmi autystycznymi była przez lata powodem postrzegania ich jako upośledzonych intelektualnie. Badania wykazują jednak, że większość osób dotkniętych tą chorobą ma iloraz inteligencji nie odbiegający od przeciętnego. Przedmiotem zainteresowania naukowców z różnych stron świata są również wyjątkowe zdolności, które przejawia część osób chorujących na autyzm. Autyzm jest pojęciem zbiorczym obejmującym grupę zaburzeń w różnym stopniu upośledzających funkcjonowanie społeczne. Tak, jak rozmaity jest profil objawów i stopień upośledzenia, tak samo różny jest iloraz inteligencji dzieci dotkniętych autyzmem. Nie znaleziono związku pomiędzy stopniem upośledzenia a IQ. W tym miejscu należy przypomnieć, że w części przypadków autyzm może współistnieć z niedosłuchem, padaczką czy upośledzeniem umysłowym. Błędem byłoby jednak stosowanie w tej materii uogólnień. Autyzm dziecięcy nie oznacza niepełnosprawności intelektualnej dziecka, nie jest jednak również równoznaczny z postrzeganiem dziecka jako „geniusza”. Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodzica dziecka? Mimo szeregu objawów, jakie daje się wyczytać w fachowej literaturze psychologicznej czy serwisach internetowych poświęconych tematyce autyzmu, rodzice chcą wiedzieć konkretnie, co powinno wzbudzić u nich niepokój, jakie zachowania trzylatka mogą świadczyć o autyzmie. Powinieneś skontaktować się ze specjalistą, jeśli twoje trzyletnie dziecko nie potrafi lub wycofało się z części z poniższych umiejętności: kiedy do tej pory nie potrafi korzystać z nocnika; kiedy nie zadaje pytań, nie jest ciekawe świata; kiedy nie lubi oglądać książeczek ani słuchać bajek, które opowiadasz; kiedy nie bawi się „na niby”, np. w dom; kiedy nie zaprasza cię do zabawy; kiedy nie potrafi bawić się z innymi dziećmi i nie wymienia się z nimi zabawkami; kiedy nie potrafi czekać na swoją kolej w zabawie; kiedy nie wykorzystuje zabawki w sposób zróżnicowany; kiedy nie potrafi układać prostych układanek; kiedy nie potrafi się przedstawić i powiedzieć, ile ma lat. Wychowanie dziecka autystycznego to niezmiernie trudne wyzwanie dla rodziców, którzy niejednokrotnie czują się bezradni, pozostawieni sami sobie i którym przykro z powodu braku poczucia przywiązania ich własnej pociechy do opiekunów. Obecnie dzięki badaniom prowadzonym w ramach różnych orientacji psychologowie dysponują ogromnym materiałem, pozwalającym lepiej zrozumieć wewnętrzny świat przeżyć dzieci autystycznych, ujawnić mechanizmy obronne i adaptacyjne, którymi się posługują, a także dostrzec cierpienie, jakie towarzyszy autystycznej formie istnienia w świecie. 5. Wyjątkowe zdolności dzieci z autyzmem Niewątpliwie dzieci dotknięte autyzmem inaczej postrzegają świat, inaczej odbierają bodźce zmysłowe, smaki, kolory. Badania wykazują, że dużo lepiej niż populacja zdrowa radzą sobie z zadaniami polegającymi na rozpoznawaniu kształtów umieszczonych na skomplikowanym tle, lepiej i trwalej zapamiętują detale, co naukowcy wiążą z wyższą niż przeciętna ostrością wzroku. Prawdą jest również, że wśród chorych na autyzm dużo częściej niż wśród osób zdrowych trafiają się osoby obdarzone wyjątkowymi umiejętnościami. Określane są one mianem „sawantów”. Talenty te mogą dotyczyć bardzo wąskich i specjalistycznych dziedzin. Związane jest to z tzw. Zespołem Sawanta. Upośledzenie funkcjonowania może współistnieć z fenomenalną pamięcią, wielkim talentem matematycznym, muzycznym czy plastycznym. Każdy, kto choć raz oglądał film „Rain Man”, był zapewne pod wrażeniem wspaniałej pamięci głównego bohatera – Raymonda Babbita, który potrafił z pamięci wyrecytować tekst 7600 książek. Pierwowzorem tej postaci był chory na autyzm Jim Peek, jednak w literaturze opisano wiele podobnych przypadków. Poza zdolnością zapamiętywania tekstu w całości chorzy na autyzm zadziwiają czasem otoczenie wiedzą geograficzną, astronomiczną czy matematyczną (rozkładaniem liczb na czynniki pierwsze, wyciąganiem pierwiastków, skomplikowanymi operacjami matematycznymi przeprowadzanymi w pamięci). Opisywano kilkanaście przypadków dzieci, które perfekcyjnie radziły sobie z czytaniem trudnych map i określaniem pozycji na podstawie punktów orientacyjnych i pozycji Słońca oraz Księżyca. Przeprowadzanie niebywale trudnych obliczeń, zapamiętywanie tabel wypełnionych cyframi jest prawdopodobnie możliwe dzięki umiejętności nadawania cyfrom kolorów i kształtów. Wśród „sawantów” trafiają się genialni poeci, muzycy, malarze, osoby obdarzone słuchem absolutnym czy fotograficzną pamięcią oraz innymi bardzo rzadkimi zdolnościami związanymi, np. z postrzeganiem pozazmysłowym. Niestety, w wielu przypadkach są to wybiórcze, izolowane umiejętności, np. umiejętność grania usłyszanej melodii na różnych instrumentach może współistnieć z bardzo głębokim upośledzeniem umiejętności językowych i społecznych. Liczba „sawantów” wśród chorych na autyzm była dotąd oceniana na 10%. Najnowsze badania wskazują, że liczba osób o specjalnych umiejętnościach może być nawet trzykrotnie większa. Procenty te robią duże wrażenie, nie należy jednak przywiązywać do nich nadmiernej wagi. Podkreślanie izolowanej, wyjątkowej, często jednak nieprzydatnej w codziennym życiu umiejętności dziecka bez jednoczesnych intensywnych wysiłków włożonych w ułatwienie mu funkcjonowania w społeczeństwie jest wielkim błędem. Nie należy szukać w każdym chorym na autyzm dziecku niezrozumianego geniusza, można jednak uwzględnić talenty dziecka przy planowaniu jego dalszej terapii. Wykorzystanie pamięci mechanicznej czy znakomitego słuchu podczas zajęć terapeutycznych może być czynnikiem otwierającym dziecko na świat, zachęcającym go do pracy przy podnoszeniu umiejętności społecznych i komunikacji. 6. Rozpoznanie autyzmu u dzieci Rozpoznanie autyzmu powinno odbywać się w jak najwcześniejszym okresie rozwoju. Zadanie to powinno należeć do lekarza pediatry, lekarza pierwszego kontaktu. Badanie przesiewowe może wykonać też neurolog czy psycholog. Badanie funkcjonalne przeprowadzi również pedagog. Potrzebna jest do tego specjalistyczna wiedza o autyzmie, istnieje też wiele skal i kwestionariuszy dotyczących zbadania prawidłowości w rozwoju dziecka. Pierwsze badanie winno być wykonane w 9 miesiącu życia i powtórne w 18 i 24. Jeśli pojawią się nieprawidłowości w rozwoju dziecka, to nie znaczy, że dziecko ma autyzm, wynika z tego to, że jego rozwój jest opóźniony lub zaburzony i wymaga dalszej diagnostyki. W diagnozowaniu autyzmu nie używa się żadnych testów neurobiologicznych, dlatego też diagnostyka jest bardzo trudna. Ścieżka diagnostyczna to sprawdzenie prawidłowości rozwoju, wywiad, obserwacja dziecka, rozmowa, badanie kliniczne. Sprawdzenie biologicznych przyczyn złego rozwoju dziecka, diagnoza chorób/zaburzeń towarzyszących. Odnalezienie wszelkich przyczyn obniżonego funkcjonowania dziecka. W stawianiu diagnozy bierze udział psycholog, psychiatra, pedagog, neurolog, lekarz pierwszego kontaktu, inni specjaliści w zależności od potrzeby. Pracownicy służby zdrowia często używają kwestionariuszy lub innych narzędzi diagnostycznych w celu zebrania informacji na temat rozwoju dziecka i jego zachowania. Niektóre instrumenty kontroli polegają wyłącznie na obserwacji rodziców, inne łączą obserwację rodziców i dziecka. Jeśli instrumenty kontroli wskazują na możliwość autyzmu, zaleca się zazwyczaj bardziej kompleksowe badania. Kompleksowa ocena wymaga wielodyscyplinarnego zespołu, w tym psychologa), neurologa, psychiatry, logopedy i innych specjalistów, którzy diagnozują dzieci z autyzmem. Członkowie zespołu przeprowadzą szczegółową ocenę neurologiczną i dogłębne badania poznawcze oraz ocenę języka. Ponieważ problemy ze słuchem mogą powodować zachowania łatwo mylone z autyzmem, dzieci z opóźnionym rozwojem mowy powinny przejść gruntowne badania słuchu. 7. Leczenie autyzmu Powiedzieć trzeba, że autyzm to zaburzenie, a nie choroba, którą da się wyleczyć. Zaczyna się od określenia zarówno problemu dziecka, jak i rodziny. Sposób funkcjonowania dziecka sprawia, że jest ono źle odbierane przez otoczenie co zwiększa problemy. Dzieci te zwykle otrzymują mniejsze wsparcie, jeśli chodzi o leczenie różnego rodzaju chorób somatycznych. Ta sfera często jest zaniedbywana, gdyż dużym utrudnieniem jest pójście z dzieckiem np. do stomatologa czy zrobienie mu EKG lub innych badań. W Polsce nie ma specjalistycznych poradni dla dzieci i osób z autyzmem. Dziecko wymaga również stałych, różnorodnych interwencji terapeutycznych w każdym dniu. Terapia powinna odbywać się w wymiarze 40-80 godzin tygodniowo, tymczasem pomoc społeczna oferuje 20 godzin. Można starać się też o refundację turnusów rehabilitacyjnych. Jednak należy pamiętać, że to kropla w morzu potrzeb, bo wsparcie dla takiego dziecka potrzebne jest przez całe jego życie. I tu kolejny problem. Kiedyś dziecko stanie się dorosłym i co dalej? Brak jest przecież typowych ośrodków dla dorosłych z autyzmem. Terapia winna być różnorodna, szeroko rozumiana. Terapia behawioralna jako standard, gdyż ona jest najlepiej zbadaną i łączona np. z podejściem rozwojowym. Ciekawym rozwiązaniem jest tzw. leczenie środowiskowe/domowe, które odbywa się w domu rodzinnym, do którego przychodzą specjaliści, jednak zalecane przez krótki okres np. trzech miesięcy. Potem kontynuujemy w innej formie. Nie ma jednak jednego skutecznego lekarstwa na autyzm. Terapia behawioralna autyzmu jest przeznaczona do rozwiązania określonych objawów i może doprowadzić do znacznej poprawy. Idealny plan leczenia obejmuje terapię i interwencję, które spełniają specyficzne potrzeby poszczególnych dzieci. Farmakologiczne leczenie autyzmu Ponieważ nie znamy przyczyn autyzmu nie da się mówić o leczeniu przyczynowym. Warto jednak wspomnieć o farmakoterapii, której bardzo rodzice się obawiają i unikają. Farmakologiczne leczenie trzeba rozważyć z uwagi na inne zaburzenia towarzyszące autyzmowi oraz częste powikłania. Stosowane leki to leki z grupy neotropowych, przeciwdepresyjnych i neuroleptyki. Opór rodziców przed włączeniem leków bardzo utrudnia terapię. Tymczasem leki plus różnorodne interwencje terapeutyczne mogą istotnie poprawić funkcjonowanie dziecka. Często rodzice pytają o różnego rodzaju suplementacje. I tu specjaliści są zgodni, że należy ją stosować, ale tylko jako uzupełnienie ewentualnych niedoborów, a nie jako wiodącą terapię i zawsze w porozumieniu z lekarzem. Podobnie jeśli chodzi o stosowanie diet. Pamiętać trzeba, że tak naprawdę żadna z terapii nie ma standaryzacji, jeśli chodzi o autyzm, nie ma metody w 100% skutecznej i nikogo nie da się wyleczyć z autyzmu. Jeśli ktoś twierdzi, że wyleczył swoje dziecko, to znaczy to tylko tyle, że nie był to autyzm. PYTANIA I ODPOWIEDZI EKSPERTÓW NA TEN TEMAT Zobacz także odpowiedzi na pytania innych osób, które miały do czynienia z tym problemem: Dwujęzyczność w autyzmie - odpowiada mgr Aurelia Grzmot-Bilska Poród po terminie a autyzm - odpowiada mgr Justyna Piątkowska Kto ma zdiagnozować autyzm? - odpowiada lek. Agnieszka Jamroży Autyzm u dorosłego - odpowiada mgr Arleta Balcerek Czy to zaburzenia ze spektrum autyzmu? - odpowiada prof. dr hab. Małgorzata Marszałek Eksperci odpowiedzieli także na inne pytania dotyczące tego tematu - pełną listę znajdziesz tutaj. Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy

moje dziecko wyszło z autyzmu